کتاب راز سرمایه نوشته هرناندودوسوتو اولین بار توسط دکتر تفضلی ترجمه و توسط نشر نی در سال ۱۳۸۵ منتشر شد. انتشار کتاب «راز سرمایه» دوسوتو در سال ۱۹۸۶ برای او شهرت بین اللملی اورد. کتاب در هفت فصل تدوین شده است که فصل اول به بیان مساله و فصل آخر به نتیجه‌گیری اختصاص یافته است. در هر فصل از پنج فصل باقی مانده نویسنده به یکی از یافته‌های اساسی خود تحت عنوان رازهای سرمایه ( راز نبود اطلاعات، راز سرمایه، راز آگاهی، درس های ناپیدا از تاریخ امریکا و راز شکست قانونی) می‌پردازد. در ادامه مروری مختصر به محتوای اصلی پیام کتاب خواهیم داشت.
این کتاب را به خصوص به تمامی کسانی که در زمینه مسایل زاغه نشینی، فقر شهری، حاشیه نشینی، توسعه و بطور اخص موضوع بازآفرینی شهری مطالعه و فعالیت می کنند، توصیه می کنم، چرا که تا با موضوع مالکیت و کسب کار فراقانونی در این مناطق نپردازیم و نگاه صرف کالبدی به محله های هدف بازآفرینی داشته باشیم، نمی توانیم از پتاسیل و دارایی های بالای این جوامع به عنوان سرمایه بالقوه به نفع توسعه این جوامع استفاده کنیم.
تمرکز اصلی این کتاب بر روی این ایده پایه گذاری شده است که فقرا در کشورهای در حال توسعه با وجود فقر زیاد و دارایی های قابل ملاحظه ای که در قالب خانه های الونکی و همچنین کسب و کارهای فراقانونی دارند، حقوق مالکیت آنها توسط دولتها به دلیل فقدان سند و شناسایی رسمی تماما سرمایه بیکار و مرده تلقی می شوند. از دید دوسوتو منابع و اموالی که فقرای کشورهای در حال توسعه دارند را نمی‌توان به درستی به ابزاری برای ایجاد سرمایه تبدیل نمود، چرا که مالکیت آنها به رسمیت شناخته نمی‌شود و ثبت نمی‌شود و چون ثبت رسمی وجود ندارد لذا دارایی آنها ارزش مبادله ای ندارد و آنها نمی‌تواند از دارایی هایشان به عنوان وثیقه نیز استفاده کنند.
از دید دوسوتو نظام غرب به نظامی که مالکیت افراد را ثبت کرده و آن را صیانت می‌کند و به آنها وفادار است، شناخته می شود. او استدلال می کند اگر به فقرا امکان دسترسی به نظام کارامد رسمی مالکیت داده شود آنها با سرمایه راکد خود امکان زندگی بهتری را پیدا می کنند. او برای مثال به دستفروشان مکزیکوسیتی اشاره می کند که اگر دکه های انها را در یک خط مستقیم در طول یک خیابان قرار دهیم طول این خط به اندازه ۲۱۰ کیلومتر خواهد شد. تخمین زده می شود تعداد کسب و کارهای کوچک در این کشور به ۶۵/۲ میلیون واحد برسد.
به اعتقاد دوسوتو مالکیت قانونی به افراد در هر فرهنگی قدرت می دهد. آنچه فقرا ندارند، نظام مالکیت قانونی یکپارچه است تا بتواند کار و دارایی های انها را به سرمایه تبدیل کند. او استدلال می کند هزینه های گزاف برای پیوستن فقرا به اقتصاد رسمی آنها را عملا به طرف اقتصاد غیر رسمی سوق می دهد. به اعتقاد دوسوتو زمانی که هزینه اطاعت از قانون بالاتر از منافع آن می رود. ساکنان جدید شهرها برای آنکه زندگی، تجارت، تولید، حمل و نقل یا حتی مصرف کنند باید برای بقا خود خارج از قانون عمل کنند زیرا به آنان اجازه ورود به قانون را نمی دهند. او در یک تحقیق میدانی موانع رعایت قانون و نیز درگیری‌هایی که برای تاسیس یک کارگاه در حومه شهر لیما وجود داشته را به اینگونه شرح می دهد «برای آشنایی با مشکلات زندگی مهاجران، تیم تحقیقاتی من و خودم یک کارگاه کوچک لباس دوزی در حومه شهر لیما باز کردیم. هدف ما ایجاد یک کسب و کار جدید و کاملا قانونی بود. آنگاه تیم تحقیقاتی ما شروع به پرکردن فرم‌ها کرد، در صف‌های متعدد ایستاد و با اتوبوس به قسمت مرکزی لیما رفت تا تمامی تاییدیه‌های لازم را برای شروع کسب و کار کوچکی در پرو، بر طبق قوانین بگیرد. آنها هر روز شش ساعت برای این کار وقت صرف کردند و بالاخره ۲۸۹روز بعد توانستند آن کسب و کار را به ثبت برسانند. هر چند که این کارگاه فقط با یک کارگر شروع به کار کرد، اما هزینه ثبت قانونی آن ۱۲۳۱دلار بود، یعنی ۳۱ برابر حداقل دستمزد ماهانه این کارگر صرف گرفتن مجوز قانونی تنها برای ساختن یک خانه ای شد که بر روی زمینی که متعلق به دولت بود. او می افزاید که فرآیند اخذ مجوز نیاز به گذراندن ۲۰۷ گام اداری در ۵۲ اداره دولتی داشت. این فرایند قانونی شش سال و یازده ماه طول کشید » . او همچنین در صفحه ۴۸ می افزاید در فیلیپین اگر شخصی خانه‌ای روی زمین‌های دولتی یا شهری خصوصی ساخته باشد، برای آنکه قانونا بهای آن را بپردازد، باید ۱۶۸ گام اداری شامل ۵۳ نهاد دولتی و خصوصی را طی کند که این امر خود ۱۳ تا ۲۵ سال به طول می‌انجامد. در مصر برای ثبت یک قطعه زمین دولتی واقع در بیابان باید ۷۷ گام اداری در ۳۱ نهاد دولتی و خصوصی طی شود که ۵ تا ۱۴ سال طول می‌کشد. او نتیجه می گیرد که «قانونی ماندن به همان اندازه قانونی شدن مشکل است» .
دوسوتو در این کتاب همچنین استدلال می کند، دلیلی که سرمایه همواره به صورت راز سرپوشیده مانده است آن است که نظام مالکیت بتواند جنبه های اقتصادی آن را روی کاغذ ثبت نماید و آنها را به یک مکان و مالک مشخص وصل کند. به اعتقاد وی آنچه مردم برای ایجاد اعتبار و سرمایه گذاری در دست ندارند، خود دارایی های فیزیکی نیست، بلکه نمادهای مالکیت انها می باشد. به اعتقاد وی داشتن پول مستلزم داشتن مالکیت است. اما با این وجود استدلال می کند که سرمایه توسط پول خلق نمی شود، بلکه توسط مردمی ایجاد می شود که قادرند دارایی هایشان را برای استفاده از تولید بیشتر بدست آورند و انباشت کنند. بدین جهت افزایش قابل توجهی از سرمایه در غرب در دو قرن اخیر، نتیجه بهبود تدریجی نظام مالکیت است تا به کارگزاران اقتصادی اجازه داد تا به قدرت بالقوه دارایی هایشان پی ببرند. منطقی که وی استفاده می‌کند، آنست که اگرچه ارزش هر آلونک ناچیز است، اما تعداد زیاد این آلونک‌ها موجب می‌شود تا کل ارزش آنها قابل توجه گردد و حتی ارزش آنها به مراتب بیشتر از ارزش کل ثروتمندان آن کشورها شود. برای نمونه با تخمین‌های وی، ارزش کل املاک شهری و روستایی پرو حدود ۲/۵میلیارد دلار است که معادل ۴ برابر ارزش کل دارایی‌هایی است که در اختیار دولت است. در پرو ارزش املاک روستایی و شهری که خارج از قانون نگهداری می‌شوند برابر با ۷۴میلیارد دلار است. در فیلیپین ارزش املاکی که حقوق مالکیت آنها روشن نیست ۱۳۳میلیارد دلار است.
دوسوتو در پاسخ به سوال برخی شهرنشینان که می پرسند، چرا روستاییان آب و هوای خوب روستا را رها کرده و به شهرها می‌آیند؟ دلایل مهاجرت را عامل اصلی رشد شهرنشینی و حومه‌نشینی و فعالیت در بخش غیرقانونی در اکثر کشورهای در حال توسعه می داند (۱۱۲ص ). به اعتفاد وی واکنش رایج دولتها این است که با ورود مهاجران مقابله کرده و خانه‌های آنها را تخریب و ضوابط سفت و سختی را در مورد آنها به اجرا در‌آورند. او به عوامل ۸ گانه از جمله ساخت جاده‌ها و شبکه‌های ارتباطی ، نقش وسایل ارتباط جمعی نظیر رادیو و تلویزیون، بحران های کشاورزی ، بدست آوردن زمین مناسب به دلیل فرآیند طولانی و پیچیده اصلاحات ارضی، کاهش مرگ و‌میر کودکان و بزرگسالان، سطح بالاتر دستمزد در شهرها نسبت به روستاها، رشد دیوانسالاری و بوروکراسی دولتی و امکان بهتر ادامه تحصیل در شهرها اشاره می کند و نشان می‌دهد که انجام مهاجرت امری کاملا عقلایی و منطقی از طرف مردم است.
دوسوتو در فصل های پایانی به نقش مالکیت در توسعه اقتصادی اشاره دارد و یادآوری می‌کند که در دوران استقلال آمریکا، منازعات زیادی بر سر مالکیت زمین‌ها مطرح بود چرا که هر کس مدعی مالکیت بود. اما لایحه مسکن سال ۱۸۶۲ برای مهاجران تا ۱۶۰ جریب زمین رایگان را فقط به شرط زندگی روی ان و آباد کردن آن مجاز می شمرد ( ص ۱۴۴). همین موضوع موجب شد تا زمین های زیادی آباد شوند و بدین گونه سطح منازعات کاهش یابد. سرانجام در سال ۱۷۸۵ کنگره آمریکا تصرف زمین های عمومی را صراحتا ممنوع اعلام کرد در عوض این دیدگاه مطرح شد که هر کس روی زمینی کار کند، مالک اصلی آن خواهد بود و بدین ترتیب اصل به رسمیت شناختن حق زمین بر اساس آباد کردن و «حق شفعه» بدین معنی که زمینی که توسط کسی آباد شده، می تواند قبل از آنکه در معرض فروش عمومی قرار گیرد، توسط ابادگر خریداری شود به عنوان کلید اصلی ادغام ترتیبات مالکیت خارج از قانون در قانون امریکا برای ۲۰۰ سال بعد شناخته شد. اگرچه این مساله کشمکش‌های فراوانی را به وجود آورد اما نهایتا منجر به ایجاد اصطلاح غرب وحشی شد.
می توان در نهایت شاه بیت این کتاب را در این نکته نهفته یافت که به اعتقاد دوسوتو ( ص ۵۷) «مهارت کارآفرینی فقرا، ثروت زیادی را ایجاد کرده است- ثروتی که تا کنون بزرگ‌ترین منبع سرمایه بالقوه برای توسعه را تشکیل می‌دهد. این دارایی ها چندین بار بیشتر از ارزش تمامی کمک های خارجی دریافت شده از کشورهای پیشرفته و تمام وام هایی است که از جانب بانک جهانی اعطا شده است». او از این مطلب به نکته‌ای اشاره می کند که می توان آنرا نتیجه کل کتاب تلقی کرد، وقتی در ص ۶۱ مطرح می‌کند: «فقرا مساله‌زا نیستند، بلکه راه‌حل هستند.».
