چندی پیش توفیق یافتم از بلوار ارم شیراز که یکی از خیابانهای شاخص و ممتاز نه تنها در شیراز بلکه در کشور است بازدید کتم. از مهمترین اثر تاریخی در این بلوار زیبا، باغ موزه تاریخی و گیاه‌شناسی ارم است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. این خیابان به طول تقریبی ۱۲۰۰ متر با درختان راست قامت و تنومند و وجود باغ تاریخی ارم در مجاورت آن، یکی از خیابانهای مهم و قدیمی شیراز است که به دلیل جذابیت‌های تاریخی، بصری و طبیعی‌اش بخشی از خاطرات بسیاری از اهالی شهر شیراز و گردشگران داخلی و خارجی است.
مطلع شدم که شهرداری شیراز از مهرماه ۱۳۹۹ اقدام به سنگ فرش این بلوار با برآورد هزینه ی ۱۹٫۵ میلیارد نموده است که هنوز ادامه داردو البته برخی هزینه واقعی آن را ۴۰ میلیارد تومان تخمین زده اند. اما تجربه سنگ فرش کردن معابر در شیراز همانند دیگر شهرهای ایران سابقه‌ای نزدیک به یک دهه دارد. بدلیل شناختم از شیراز به عنوان زادگاهم، یاد سنگفرش خیابان حافظیه شیراز که از اولین اقدامات شهرداری شیراز در این مورد بود، افتادم. این پیاده راه در چند سال گذشته در خیابان مقابل آرامگاه حافظ نیز اجرا شد که شوربختانه این پروژه از جمله پیاده راه های غیرموفقی است که در دهه اخیر در شهرهای ایران اجرا شده است.
اگرچه اجرای آرام سازی یا سنگ فرش جلوخان حافظیه به دلیل ماهیت گردشگری این منطقه بنظر ضروری می رسید، اما بدلیل وجود کاربریهای اداری در ضلع شمالی آن ( سازمان برنامه و بودجه، اداره کل ارشاد اسلامی، سالن اجتماعات حافظیه) که ارباب رجوع و کارمندان زیادی روزانه به آنها مراجعه می کنند و همچنین وجود استخر و ورزشگاه حافظیه در ضلع جنوبی این خیابان ، جداره فعال و جذابی بجز باغ جهان نما و آرامگاه حافظ آن برای پیادگان در این مسیر وجود ندارد. لذا تبدیل این مسیر که اول قرار بود بر روی خودروها بسته شود با اعمال فشار دستگاههای دولتی و رانندگان عبوری بر روی خودروها باز شد و بدین جهت محدوده سنگفرش شده را عملا به سنگلاخی که تنها بر ترافیک منطقه افزوده و استهلاک خودروها را افزایش داده است، تبدیل کرده است. بنظر می رسد اگر این اقدامات پشتوانه مطالعاتی و میدانی داشت و بر اساس مطالبات ساکنان یا مشارکت ذینفعان بود، بدون شک به شکست منجر نمی شد. این نوع مداخلات که نتیجه تقلید و بکارگیری شهرسازی وکالتی در ایران است که مدیران شهری به خود اجازه می دهند هرآنچه را لازم بدانند به نیابت از طرف مردم شهر انجام دهند و در این جهت هم خودشان نه تنها از کار انجام شده خرسندند، بلکه لازم نمی بینند که به مردم نیز پاسخ دهند.
باغ ارزشمند و تاریخی ارم شیراز به عنوان یک مقصد گردشگری اگرچه همانند مقبره حافظ در مجاورت قسمتی از بلوار ارم نیز قرار دارد، اما نباید فراموش کرد که این خیابان به عنوان یک معبر اصلی با کاربری های متنوع از بافت تاریخی شیراز فاصله زیادی دارد. این خیابان به غیر از چند کوچه و انشعاب آنتنی به آن، دارای کاربری های مختلف مسکونی، اداری، آموزشی و ورزشی (حداقل چند آموزشکاه هنری و ورزشی، مهدکودک، دبستان پسرانه و دخترانه)، خدماتی از جمله چندین کلینیک و مطب پزشکان، تجاری و تفریحی مثل کافی شاپ … است. شرکت مهندسی و طراحی صنایع پتروشیمی وابسته به شرکت نفت با ۷۰۰ پرسنل از جمله مهمترین کاربری موجود در این خیابان است که اگر قرار باشد این خیابان بر روی اتومبیل بسته شود با مشکل اساسی برای دسترسی روبرو می شود.
عکسها از سایت خبری تحلیلی ۱۴۰۰ شیراز به ادرس https://shiraz1400.ir/ است
از طرف دیگر در حالی که به اعتقاد کارشناسان بسیاری از پیاده‌راه‌های شیراز، دچار مشکلات اساسی در عبور و مرور پیاده مردم هستند. شاید هزینه زیاد در این خیابان که هم دارای پیاده روهای مناسب، دسترسی پیاده و سواره مناسب و اسفالت بسیار خوب بود در الویت قرار نداشت؛ ضمن اینکه خیابان ارم ترافیک سنگینی ندارد. بدون شک این خیابان به دلیل قرارگرفتن درمسیر میدان دانشجو و میدان جام جم و اتصال به بزرگراه شهیدسلیمانی از یک سو و باریک بودن معابر اصلی منتهی به این خیابان، همواره به دلیل ترافیک عبوری و مقصد گردشگران فصلی و در برخی ساعات به خصوص در ایام عید نیاز به مدیریت و آرام سازی ترافیکی داشته است، بنابراین می شد با هزینه اندک آرام سازی ترافیک آنرا طراحی یا مدیریت کرد. اما مدیریت شهر شیراز همانند بسیاری دیگر از شهرهای ایران عملیات اجرایی سنگفرش کردن این خیابان را با شعار اقدام در مسیر انسان محوری خیابان در دستور کار قرار داد. بنظر نمی رسد که این پروژه با اطلاع یا مشارکت ساکنان این خیابان که جایگاه مهمی در میان معابر شیراز دارد، انجام داده باشد. اینکه چقدر این پروژه و هزینه های آن در الویت قرار داشته جای بحث دارد و نباید فراموش کرد که هنوز زمان زیادی از حادثه سیل ۱۳۹۸ که باعث فوت ۲۱ نفر بر اثر عدم تهیه طرح خطرپذیری شهر در مواجهه با مخاطراتی نظیر سیل، فقدان حوزه آبریز دروازه قرآن با توجه به فصل بارندگی و خطر آن برای شهروندان، سامان دهی مناطق حاشیه شهر … که در این مقال مورد بحث نیست.
همچنانکه در گذشته در یادداشت چه معبری می‌تواند به پیاده راه تبدیل شود؟ به این مسئله نیز اشاره کرده ام، ایجاد پیاده راه شهری نیاز به شرایطی دارد که قبل از هراقدامی باید امکان سنجی و مطالعه در مورد آن انجام گیرد. بدنه جذاب و دسترسی مناسب همگان و وجود پارکینگ همگانی در نزدیکی آن به خصوص وقتی عملکرد خیایانی در مقیاس شهر مطرح است از مهمترین شروط تبدیل معبری به پیاده راه است.
حال سوال اساسی آن است که اگر این محور برروی اتومبیل ها بسته شود، آیا مسیر جایگزین عبور خودروها نیز در این طرح پیش بینی شده است؟ حتی اگر به طور فصلی یا رویدادی این معبر بر روی اتومبیل بسته شود مسیر جایگزین و راه دسترسی و پارک افرادی که برای بازدید با خودرو شخصی مراجعه می کنند در نزدیکی این مکان پیش بینی شده است؟ آیا اجرای چنین پروژه‌ای خود به معضلی برای ایجاد گره ترافیکی برای شهر تبدیل نمی شود؟ آیا اجرای این پروژه در آلبوم بودجه سال ۹۸ بوده و به تایید شورا رسیده است؟ و نهایتا هزینه اجرای این طرح در مقایسه با مسایل حیاتی و اساسی شهر چقدر در الویت بوده است؟
