مشاور شهردار در حوزه معماری و شهرسازی با تشریح رویکرد جدید شهرداری در خصوص نوسازی و احیای بافت‌های فرسوده شهر مشهد گفت: در حال حاضر با توجه به اینکه رویکردهای سنتی در خصوص نوسازی بافت‌های فرسوده ناکارآمد بوده است، شهرداری رویکرد جدیدی را اتخاذ کرده که این رویکرد مشارکت دادن مردم و ذینفعان بافت‌های فرسوده در بازسازی و احیای این بافت‌ها است.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شهرداری مشهد مقدس، سید محمد مهدی معینی در گفتگو با خبرنگار ما در این خصوص افزود: در مجموع رویکرد غالب به بافت‌های فرسوده نه تنها در مشهد بلکه در سطح ملی رویکرد مناسبی نبوده است زیرا این رویکرد بیشتر به روش تملک، تخریب و سپس نوسازی بدون توجه به نیاز ذینفعان تاکید داشته و به نیاز مردم و ساکنان این بافت‌ها کمتر توجه شده است.
وی تصریح کرد: ما به نوسازی بافت‌های فرسوده بیشتر به شکل قیم مابانه و آمرانه ورود پیدا کرده‌ایم و با پول اقدام به تملک و تخریب ساختمان‌ها کرده و فکر کرده‌ایم که تنها با پول و بدون مشارکت مردم می‌توان نوسازی را انجام و بافت‌های فرسوده را احیا کرد که این موضوع باعث بی‌توجهی به هویت محلی ساکنان این بافت‌های فرسوده شده است.
معینی ادامه داد: با توجه به ناکارآمدی رویکردهای سنتی در گذشته نسبت به بافت‌های فرسوده اکنون به دنبال آن هستیم که در این بافت‌ها با رویکرد بازآفرینی محلات شهری ورود پیدا کنیم، یکی از این پروژه‌ها، بافت فرسوده آبکوه مشهد است زیرا رویکردی که در بازسازی این بافت تاکنون وجود داشته نشان داده است که این مدل پاسخگو نیست.
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی عنوان کرد: بافت فرسوده آبکوه از جمله شاخص‌ترین محلات شهر مشهد است که پیشوند فرسودگی را سالیان سال است که یدک می کشد.
وی گفت: محله‌ای که به واسطه قرارگیری در منطقه برخوردار شهر مشهد، سال¬هاست که مورد توجه مدیریت شهری بوده است تا با نوسازی این محله، سیما و منظر و به طور خلاصه کالبد این پهنه از شهر را احیا کند در حالی که می‌بینیم اقدامات انجام شده توسط شهرداری مشهد طی سال‌های گذشته در بافت آبکوه از جمله انتشار اوراق مشارکت و هزینه‌ای که برای تملک حدود 30 درصد از پلاک‌ها نتیجه قابل توجهی به دنبال نداشته است و اقدامات انجام شده تنها نارضایتی و بی‌اعتمادی به آینده را در ساکنان محل به دنبال داشته است؛ بر همین اساس باهماهنگی با مدیریت بافت آبکوه به دنبال راه جدیدی برای توسعه بافت آبکوه هستیم .
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی تصریح کرد: در اینکه آبکوه دارای بافتی ریزدانه و به لحاظ کالبدی مشکل‌دار است شکی نیست اما بیش از 500 خانوار در این منطقه زندگی می‌کنند که از توان مالی مناسبی برخوردار نیستند و اینکه برای نوسازی این بافت ساکنان آبکوه را از محل زندگیشان بیرون کنیم، کار پسندیده‌ای نیست؛ باید به نیاز این خانوارها که به این محل تعلق خاطر علاقه توجه کنیم.
وی اضافه کرد: همچنین در کنار این 500 خانوار تعداد زیادی از کسبه در واحدهای تجاری و کارگاهی در وسعت 30 هکتاری آبکوه فعالیت دارند که حداقل یک تا 3 نفر در آنها مشغول به کار هستند که جمعیتی قابل توجهی را تشکیل می دهند.
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی تصریح کرد: نکته قابل توجه اینکه کارکرد این واحدهای تجاری تنها محلی نیست، بلکه فرامحلی است و بسیاری از شهروندان برای خرید به این فروشگاه‌ها یا کارگاه‌های تعمیرخودرو که دربافت آبکوه مراجعه می‌کنند و به نوعی این بافت علیرغم مشکلات کالبدی گفته شده، پاسخگو نیازها و عملکرد محیط پیرامون خود بوده است.
معینی ادامه داد: با توجه به این موضوع اگر بتوانیم با تمهیدات و برنامه‌ریزی کلینیک خدمات خودرویی را با استفاده از ظرفیت افرادی که اکنون در این واحدها مشغول کار هستند به صورت متمرکز درخود بافت یا در محلی دیگر به عنوان جایگزین ایجاد کنیم، تاثیرگذار خواهد بود.
مشاور شهردار مشهد با بیان اینکه به هر حال نباید کسبه فعال دربافت فرسوده آبکوه و نیازشان را نادیده گرفت، اظهار کرد: نمی‌شود که بدون توجه به نیاز شهروندان تنها برویم املاک آنها را تملک کرده و خراب کنیم لذا قبل از تملک و تخریب باید به ساماندهی این افراد به عنوان یک عنصر در احیای بافت فرسوده توجه کنیم که این نیاز می‌تواند با ایجاد یک کلینیک مجهز حتی بصورت طبقاتی که نمونه آن را کارخانه خودروسازی تویوتا در ساختمانی 8 طبقه احداث کرده، ایجاد کرد.
وی افزود: یک اتفاق دیگری که اکنون در بافت فرسوده آبکوه می‌توان مشاهده کرد این است که این محل از دیرباز محل عرضه میوه و تره‌بار است که تعداد زیادی از شهروندان نیازهای خود را از این محل تامین می‌کنند، مانند کار کرد میدان شهدا قبل از اجرای طرح نوسازی.
معینی گفت: لذا با توجه به این تجربه ناموفق در میدان شهدا، نیازی است که به این گونه به بافت آبکوه مداخله‌ای صورت پذیرد؛ به نظر می‌رسد ما با ساماندهی واحدهای تجاری در بافت آبکوه که بتواند بعد از نوسازی، خدماتی را که اکنون در آن رونق دارد ارائه دهد، نیاز داریم.
مشاور شهردار مشهد مقدس در امور شهرسازی ادامه داد: اگر بخواهیم طبق رویکرد معمول شهرسازی به موضوع نوسازی بافت فرسوده آبکوه نگاه کنیم، روش معمول آن است که مشاور نقشه‌ای را با چند خیابان عریض و طویل و رنگ‌آمیزی بلوک‌های شهری در قالب کاربری مختلف طراحی کند و سپس آنرا تصویب و اجرایی می کنیم اما سوال اینجاست چرا اینگونه طرح‌ها موفق نیستند؟ که پاسخ آن نادیده گرفتن نیازها و حق مردم، مالکیت‌ها و مشارکت آن¬ها در این طرح‌ها است.
وی گفت: با توجه به موارد یاد شده در رویکرد جدید شهرداری مشهد به احیای بافت‌های فرسوده از مشاور طرح بافت فرسوده آبکوه خواسته‌ایم در نقشه‌ها و مطالعات خود به نیاز بافت آبکوه از جمله کلینیک خودرو، اسکان 500 خانوار در محل و ایجاد مرکز مدرن عرضه میوه تره‌بار را در نظر بگیرد.
وی افزود: اگر بتوانیم این سه عنصر را در بافت آبکوه ساماندهی کنیم و طرح احیای بافت آبکوه را که حدود 12 سال است در حالت سکون قرار داد به واقعیت نزدیکتر کرده و آن را با وجود اینکه 30 درصد از املاک تملک شده به حرکت در آوریم، این امکان را برای ما ایجاد خواهد کرد که ابتدا بخشی از پروژه‌های مذکور را با سرمایه‌گذاری در آبکوه اجرا کرده و سپس برای مابقی بافت راهکار بهتری با مشارکت ساکنان محله آبکوه اندیشیده شود
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی با بیان اینکه اجرایی شدن موضوعات مطرح شده تنها در گرو مشارکت مردم ساکن در بافت فرسوده آبکوه است، اظهار کرد: بر همین اساس به دنبال تاسیس دفتر تسهیل‌گری در منطقه با رویکردی جدید هستیم تا با مشارکت آنها با هدف توانمندسازی ساکنان بافت آبکوه بتوانیم در راستای احیای بافت آبکوه قدم برداریم.
معینی افزود: البته این رویکرد کمی با رویکردهای سنتی که از قبل در مورد شهرسازی داشته‌ایم فرق می‌کند زیرا رویکردهای امروزه در شهرسازی رویکردهای مشارکتی با هدف برگرداندن حیات به محله قدیمی یا همان احیای بافت فرسوده است .
وی با اشاره به اینکه با روش‌های تخریب بافت آنچه تاکنون بکار برده ایم تجربه نشان داده است که به جایی نمی‌رسیم. اکنون آنچه که در بافت فرسوده پیرامونی حرم مطهر انجام داده‌ایم و جمعیت 54 هزار نفری این بافت را با اقداماتی که انجام شده به 13 هزار نفر کاهش داده‌ایم؛ این کار ما را به احیا نزدیک نکرده است، بلکه تنها کالبد این بافت را عوض کرده‌ایم و در مقابل روح جمعی این بافت را از میان برده‌ایم.
احیای بازار فرش
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی در ادامه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده در راستای بازسازی و احیای بازار تاریخی فرش مشهد اشاره و اظهار کرد: انگیزه اصلی شهرداری از ورود به احیای بازار فرش استفاده از پتانسیل این بازار با توجه به قدمت تاریخی و نزدیکی به بازار سرشوربود.
وی گفت: بازار فرش مشهد با وجود 50-60 نفر از کسبه فعال یکی از راسته بازارهای تاریخی مشهد است که از که باقی مانده است که با توجه به اینکه یکی از راه‌های دسترسی مهم به حرم است؛ احیای آن می‌تواند به عنوان محرک توسعه‌ای برای منطقه و احیای بازار سر شور باشد لذا با دستور شهردار مشهد از چند ماه قبل به موضوع مرمت و احیای بازار فرش ورود پیدا کردیم.
معینی اضافه کرد: در این مسیر طی تفاهمی میان سازمان میراث فرهنگی، آستان قدس رضوی، اوقاف،کسبه بازار فرش و شهرداری مشهد توانستیم پروژه نوسازی و احیای بازار فرش مشهد را که علیرغم اقدامات انجام شده توسط مدیریت شهری ادوار گذشته 15 سال در حالت سکون مانده و به نتیجه نرسیده بود دوباره به حرکت درآوریم؛ هر چند این حرکت به دلیل هماهنگی‌هایی مورد نیاز و این که شهرداری قصد ندارد به صورت آمرانه اقدام کند، کمی کند بوده است.
وی با اشاره به اینکه شهرداری مشهد تنها به دنبال مرمت بازار فرش نیست بلکه به دنبال احیای آن است، تصریح کرد: احیا بدون مشارکت ذینفعان امکان پذیر نیست به همین دلیل برای احیای بازار فرش تنها پول نیاز نیست بلکه تفاهم، همدلی و همراهی در این میان از اهمیت بیشتری برخوردار است و مهمترین عنصر هماهنگی در این میان کسبه بازار هستند چرا که بازار متعلق به صاحبان اصلی آن یعنی بازاریان است و بدون مشارکت آنها مرمت و احیا نمی‌تواند انجام شود. پس ورود شهرداری به احیای بازار فرش فقط از نظر اقتصادی نیست بلکه احیای آن به عنوان یک سرمایه انسانی و اجتماعی است که قدمتی 700 ساله دارد و به نوعی هویت شهر مشهد است.
احیای بازار جنت مشهد
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی در ادامه به طرح شهرداری مشهد برای احیای پیاده‌راه جنت مشهد اشاره کرد و افزود: در بافت مرکزی شهر بازار قدیمی دیگری با نام بازار جنت داریم که 5-6 ماه است در راستای احیای این بازار و پیاده راه آن برنامه‌هایی را آغاز کرده ایم .
معینی گفت: بازار جنت راسته بازاری طولانی است که 1500 مغازه در آن فعال هستند، اگر آن را در عدد 2 ویا 3 ضرب کنیم مشخص می‌شود که حدود 5-6 هزار نفر دراین بازار ذینفع هستند.
وی اضافه کرد: با وجود اینکه سال‌ها از عمر بازسازی بازار جنت می‌گذرد این بازار به حال خود رها شده و توان رقابت با مراکز جدیدی که در دهه اخیر در مشهد احداث شده‌اند را ندارد و متاسفانه به سمت زوال در حال حرکت است در حالی که بازار جنت در مجاورت دو مکان تاریخی و خاطره‌انگیز یعنی باغ ملی که سابقه‌ای حدود 100 ساله دارد و خیابان ارگ به عنوان قدیمی‌ترین خیابان مشهد قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه عملکرد بازار جنت بدون باغ ملی بی‌معناست، اظهار کرد: این دو مکان در حال نزدیک شدن به زوال هستند بر همین اساس و برای جلوگیری از این موضوع چندین ماه است که شهرداری با رویکردی جدید و با ایجاد یک دفتر تسهیل‌گری به احیای و نوسازی بازار جنت با مشارکت کسبه و ذینفعان ورود پیدا کرده است
معینی ادامه داد: در این راستا شهرداری مشهد در اقدامی مشترک با کسبه بازار جنت، جشنواره غذا و پوشاک را در دهه ولایت از عید قربان تا عید غدیر در این بازار جنت برگزار کرد که هزاران نفر از آن بازدید کردند؛ تاثیر این رویداد در بازار جنت به گونه‌ای بود که وقتی شهردار و اعضای شورای شهر و مدیران شهری در مدت برگزاری جشنواره به صورت سرزده از جنت بازدید کردند؛ کسبه به این امر اذعان داشتند که اتفاقاتی در این بازار در حال افتادن است.
وی افزود: البته برگزاری جشنواره پوشاک و غذا به تنهایی باعث این تغییر نشده بلکه مشارکت کسبه و ذینفعان در این مسیر تاثیرگذار بوده است.
مشاور شهردار مشهد مقدس در حوزه معماری و شهرسازی گفت: برهمین اساس ما با رویکرد مشارکت مردم و ذینفعان بازار جنت به دنبال نوسازی بازار جنت و باغ ملی و احیای و زنده کردن این بازار قدیمی مشهد با کمترین هزینه، نه آمرانه بلکه با مشارکت شهروندان هستیم لذا مشاور طرح با هدف جلب مشارکت کسبه دفتر تسهیل‌گری را ایجاد و در حال مذاکره با تک تک ذینفعان برای جلب مشارکت و همراهی آنها است.
مجید خبیری
