بازنگری ضابطه پارکینگ در طرح های توسعه شهری
طرحهای جامع شهرها بر مبنای دو اصل ظرفیت پذیری (جمعیت در مساحت ) مورد نظر هر شهری برنامه ریزی شده اند. ضوابط و مقررات طرحهای جامع و تفصیلی از طریق تعیین میزان تراکم در هر پهنه با احداث ساختمان اعم از مسکونی، اداری، تجاری… می تواند تا حدودی جمعیت این نواحی را کنترل می کند. هرچند طرحهای تهیه شده در بیشتر موارد در تحقق جمعیت نیز توفیق نداشته اند، اما بهرحال ضوابط و مقررات موجود به عنوان ابزاری کارآمد تاکنون در کنترل تعداد ساکنان شهرها استفاده شده اند.
در طرحهای توسعه نزدیک به ۲۵ درصد از سطوح شهرها برای جابجایی و فعالیت ساکنان به معابر اختصاص می یابد. در آخرین طرح جامع تهران ظرفیت شبکه معابر تهران حدود ۷۵۰هزار خودرو تعیین شده است درحالیکه هم اکنون بیش از ۴میلیون خودرو و ۳٫۵ میلیون موتورسیکلت در کلانشهر حدود ۹میلیون نفری تردد می نمایند و دیگر تقریبا جایی نمانده تا معبری جدید ایجاد شد. یکی از ابهامات طرحهای گذشته این است که آیا تعداد خودرو ها همانند انسانها به گونه ای در شهرها کنترل می شوند؟
شکی نیست که شهرها در گذشته همه خودرو محور بوده و به سهم پیادگان کمتر توجه شده است چرا که کمتر اثری از چگونگی پیاده در شهر در طرحها مشاهده می شود همه چیز مربوط به تردد آسان و امن خودرو به عنوان ضابطه دیده شده است. اما در چند دهه اخیر سیاست گذاری شهرهای کشورهای توسعه یافته برای دهه های اتی به سمت رویکرد به نفع انسان نه خودرو سوق یافته است. این مهم در شهرهایی که دارای حکمروایی شهری هستند و مدیریت شهری یکپارچه دارند تا حدی اسانتر از شهرهای ما که دارای مدیریت شهری یکپارچه نیستند، می باشد. از طرف دیگر الزامات عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات و چالش‌های متعدد زیست شهری بازنگری طرحهای جامع و تمرکز بر هوشمندی همه‌جانبه در برنامه‌ریزی‌های میان مدت و بلندمدت را با توجه به فناوری‌های نوین ضروری می‌نماید. از سوی دیگر، در راستای مواجهه با چالش‌های متعدد از قبیل آلودگی هوا، تراکم اتومبیل و ترافیک گسترده در سطح شهر، ایجاد بستر حمل و نقل پایدار و سلامت را به اصلی کلیدی برای توسعه زندگی شهری بدل نموده‌است. لذا برای کنترل تعداد خودرو در شهرها یا به عبارتی نرخ مالکیت خودرو نیاز به اقدامات بی شماری است که در حال حاضر در دست مدیریت شهری نیست شاید تنها ابزاری که در حال حاضر در دست شهرداریها می باشد موارد زیر است:
- گسترش حمل و نقل پاک ( مترو- اتوبوس- تراموا- دوچرخه- پیاده) به منظور کاهش استفاده از اتومبیل شخصی
- معاینه فنی به منظور جلوگیری از تردد خودروهای کهنه و دودزا و در جهت کاهش آلودگی هوا
- افزایش سطح دسترسی ساکنان به خدمات مورد نیاز ساکنان محلات به صورت پیاده یا حمل نقل عمومی
- بازنگری در ضوابط و مقررات پارکینگ به منظور کاهش نرخ مالکیت خورو همزمان با تحدید در پارک حاشیه ای معابر
دو نوع راهبرد کوتاه مدت و بلند مدت پیشنهاد می گردد
الف: راهبرد کوتاه مدت:
حال که الگوی بازنگری طرحهای تفصیلی شهر تهران در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است باید به مورد ۴ یا به عبارتی بازنگری ضوابط و مقررات پارکینگ که می تواند در میزان نرخ مالکیت خودرو در شهر تاثیر گذارد عنایت بیشری معطوف کرد. ضوابط و مقرارات موجود پارکینگ که از دهه ۴۰ در طرحهای جامه و به تبع آن طرح تفصیلی انعکاس یافته بر اساس شهر خودرو محور برنامه ریزی شده و حداقل الزام به داشتن یک پارکینگ خودرو برای هر واحد مسکونی در نظر گرفته است و حق استفاده از یک خودرو برای هر خانوار را برسمیت شناخته است ( ۲ میلیون خودرو برای حدود دو میلیون واحد مسکونی). در حالیکه امکان مالکیت آسان خودرو در ایران به دلیل هزینه سوخت, قیمت خودرو، قیمت پارکینگ، بیمه …. در مقایسه با دیگر شهرهای دنیا در نبود سیستم حمل و نقل عمومی کاررا و عادات مردم در مقایسه با دیگر شهرهای دنیا رشدی تصاعدی داشته است که تغییر این روند بسیار مشکل و به نظر برخی غیر ممکن می اید. اما سوال اساسی آن است که تا کجا ما می توانیم اجازه دهیم که تعداد خودروها در شهرها افزایش یابند؟ آیا شهرهای ما می توانند ظرفیت اضافی برای این تعداد خودرو ایجاد کنند؟
ب: راهبردهای پیشنهادی بلند مدت در تهیه طرحهای توسعه شهری
- ایجاد پایگاه اطلاعاتی حمل و تقل و ترافیک و کاربری زمین:
شامل ماهیت کاربری بلوکها (حجم ترافیک- عرض معابر- حجم پارکینگ های عمومی) و اطلاعات در زمان واقعی (تردد اتومبیل‌های شخصی، موتورسیکلت، حمل و نقل عمومی، تراکم سفر، میزان و نوع تردد پایدار-پیاده و دوچرخه در شهر، سرانه مالکیت اتومبیل، پارکنیگ‌های عمومی و حاشیه‌ای و شخصی و…) - ایجاد بستر تحلیل بلادرنگ اطلاعات ترافیکی با استفاده از فناروی‌های اینترنت اشیاء و رایانش ابری و واقعیت مجازی
- ایجاد شبکه منسجم تردد پیاده (و در مناطقی که توپوگرافی زمین مناسب باشد، دوچرخه) در محلات به صورت امن و ایمن و با امکان اتصال به شبکه‌های مجاور
- کنترل سرانه مالکیت خودرو با استفاده از ترکیبی از اطلاعات مرتبط با نوع و اندازه مسکن، نوع و ویژگی‌های محله، میزان پارکنیگ مورد نیاز و موجود، نوع دسترسی به حمل و نقل عمومی.
- ارتقاء شبکه حمل و نقل عمومی و به ویژه ناوگان اتوبوس‌رانی در راستای کاهش زمان سفر (کاهش طول مسیر برای هر خط اتوبوس- نصب سنسورهای حذف چراغ قرمز در مسیر اتوبوس‌ها- کنترل اطلاعات بلادرنگ در ارتباط با میزان تقاضای سفر در هر لحظه و امکان تغییر مسیر و تعداد ناوگان متناسب با نیاز لحظه‌ای و…)
